Atlas „Speculum orbis terrae” sprzed ponad 400 lat dostępny online
Atlas, fot. Beata Górska-Szko, Muzeum Narodowe w Warszawie Udostępnienie cennego starodruku to pokłosie projektu pt. „Zachowanie unikatowego atlasu geograficznego „Speculum orbis terrae”, które udało się zrealizować MNW dzięki dofinansowaniu otrzymanemu z Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego. Zadanie rozpoczęto w 2019 roku. W jego ramach przeprowadzono m.in. prace konserwatorskie i digitalizacyjne. Atlas nie tylko odzyskał dawny blask, ale został też udostępniony online. Teraz każdy w dowolnym miejscu na kuli ziemskiej może mieć do niego zdalny, bezpłatny dostęp w dowolnym czasie.
Gdzie można zobaczyć atlas „Speculum orbis terrae”?
Od kilku dni kompletną reprodukcję atlasu z kolekcji Muzeum Narodowego w Warszawie można oglądać w serwisie Mazowieckiej Biblioteki Cyfrowej (a za jej pośrednictwem także w wyszukiwarce Federacji Bibliotek Cyfrowych, Europeanie, Karlsruher Virtueller Katalog i wielu innych). Co więcej, prezentowana jest również w Galerii Sztuki Dawnej MNW.
fot. Beata Górska-Szkop, Muzeum Narodowe w Warszawie Atlas „Speculum orbis terrae”, a więc „Zwierciadło całego świata” posiada piękną szatę edytorską i graficzną, która nawiązuje do najlepszych wzorów książki renesansowej. Warto zauważyć, że niegdyś każdą z dwóch części dzieła otwierały efektowne, alegoryczne strony tytułowe. Niestety, w egzemplarzu znajdującym się w posiadaniu MNW, zachowała się jedna. Tom ten wyróżnia także oryginalna oprawa z epoki, która została wykonana z barwionej na czerwono skóry z licznymi tłoczeniami. Brzegi kart są złocone i dodatkowo ozdobione cyzelowanym ornamentem. Jednakże największym rarytasem są ręcznie kolorowane elementy graficzne, ilustracje, mapy i tablice. Pomalowano je prawdopodobnie jeszcze w XVI lub na początku XVII wieku.
Nieznane są wcześniejsze losy starodruku. Wiadomo, że trafił do MNW po II wojnie światowej. Udało się także ustalić, że to przykład drugiego i zarazem ostatniego wydania, pochodzącego z 1593 roku. Co ciekawe, jeden egzemplarz znajduje się w zbiorach Muzeum Ziemi Kujawskiej i Dobrzyńskiej we Włocławku, jednakże ten warszawski jest zdecydowanie lepiej zachowany.
Całość liczy 16 kart tekstu i 80 tablic z mapami. W atlasie znajdziemy m.in.
- mapy Polski z portretem Zygmunta III Wazy,
- mapy Prus,
- mapy Pomorza Zachodniego,
- mapy Śląska,
- mapy Księstwa Oświęcimskiego i Zatorskiego.
fot. Beata Górska-Szkop, Muzeum Narodowe w Warszawie Jak wskazują przedstawiciele MNW, największym wyzwaniem była zniszczona konstrukcja falców, czyli pasków, do których przyklejone są mapy. Znajdowały się w kiepskim stanie, ponieważ część z nich popękała i wymagała wzmocnienia. Co więcej, sporo kłopotów sprawiło oddzielenie fragmentów warstwy malarskiej z resztkami papieru, przyklejonych do sąsiadującej strony. Dzieło przechowywane jest w specjalnie stworzonym do tego celu pudle ochronnym.
--Redakcja: Magdalena Mikrut-Majeranek--
