Apteka pełna historii

Apteka "Pod Orłem" (fot. Macieias, na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 3.0)

Na krakowskim Podgórzu, przy dawnym Małym Rynku - zwanym później Placem Zgody, a dziś Placem Bohaterów Getta – znajduje się apteka „Pod Orłem”. Przed wojną jej właścicielem był krakowski farmaceuta Tadeusz Pankiewicz. Po utworzeniu na terenie Podgórza getta żydowskiego był jedynym Polakiem, który z własnej woli żył w nim aż do końca jego funkcjonowania. Apteka stała się ważnym miejscem dla tutejszych Żydów. Była miejscem spotkań elity intelektualnej, oferowała – często darmową – pomoc medyczną, a w jej zakamarkach ukrywali się często ludzie ratując się tym samym przed deportacją do obozów zagłady. Tadeusz Pankiewicz prowadził aptekę także po zakończeniu wojny. Dopiero w 1953 postanowił przenieść się na ulicę 29 listopada, gdzie pracował, aż do osiągnięcia wieku emerytalnego.

Dawny budynek apteki przy Placu Bohaterów Getta zaczął niszczeć. W latach 70. znajdowała się tutaj zwyczajna speluna, przykrywająca oparami dymu papierosowego i tragiczną historię tego miejsca. Dopiero w 1983 roku, kiedy Tadeusz Pankiewicz otrzymał medal „Sprawiedliwego Wśród Narodów Świata”, w miejscu jego dawnej apteki powstała pierwsza wystawa organizowana przez podgórski dom kultury. Kolejna zagościła tutaj w 2003, a jednym z jej inspiratorów był znany reżyser Roman Polański. W tym roku, w 70. rocznicę likwidacji krakowskiego getta, postanowiono pamięć o tym miejscu ponownie ożywić otwierając nową wystawę i wpisując ją w tzw. Trasę Pamięci, na którą składa się także ekspozycja na ulicy Pomorskiej (w miejscu siedziby Urzędu Komendanta Służby Bezpieczeństwa i Policji Bezpieczeństwa Dystryktu Kraków Generalnego Gubernatorstwa) oraz fabryka Oskara Schindlera.

• Apteka „Pod Orłem” zabiera nas w sam środek wojny, w czasy od utworzenia getta, do jego likwidacji. Oczyma Tadeusza Pankiewicza, świadka tych wydarzeń, obserwujemy ostatnią fazę eksterminacji krakowskich Żydów – tłumaczy idee wystawy Marta Śmietana z Muzeum Historycznego m. Krakowa. Ekspozycja polega przede wszystkim na próbie kreacji pomieszczeń dawnej apteki i wzbogacenie ich treściami opowiadającymi o życiu w getcie i losach ludności po jego likwidacji. Przestrzeń nasycona jest efektami wizualnymi i zapachami, które przenoszą nas w sam środek wojennej rzeczywistości. – Dzięki projekcjom w oknach apteki, odwiedzający będą mogli spojrzeć na dzisiejszy Plac Bohaterów Getta z perspektywy ówczesnych mieszkańców Podgórza, a dzięki zapachom wczuć się w atmosferę tego miejsca – mówi Marta Śmietana.

Nowa wystawa to jednak nie tylko historia krakowskich Żydów, ale też opowieść o Tadeuszu Pankiewiczu i jego niezwykłej roli jaką odegrał w czasie II wojny światowej. – W pewnym sensie wystawa ta wpisuje się w dyskusję o stosunkach polsko-żydowskich w okresie II wojny – wyjaśnia Marta Śmietana. Uzupełnieniem ekspozycji jest książka „Magister Tadeusz Pankiewicz” napisana przez Annę Pióro – kustosz apteki „Pod Orłem”. To pierwsza całościowa biografia krakowskiego farmaceuty. Opisuje jego życie nie tylko w czasie wojny, ale także przed jej wybuchem i po jej zakończeniu.

Ekspozycja w aptece „Pod Orłem” skierowana jest nie tylko do turystów przybywających tłumnie do Krakowa, ale przede wszystkim do mieszkańców tego miasta i jego okolic. – Cała Trasa Pamięci jest próbą zaangażowania ludzi w aktywne poznawanie historii, w jej dotknięcie poprzez osobiste poznanie miejsc, które były jej świadkami. Nie może być przy tym traktowana jak pomnik – tłumaczy Marta Śmietana. Otwarcie apteki „Pod Orłem” jest jednym z głównych wydarzeń związanych z upamiętnieniem 70. rocznicy likwidacji getta. Jest to też kolejny ważny element pielęgnowania pamięci o tutejszych Żydach. Wzmożone zainteresowanie tą problematyką zaczęło się dopiero w latach 90. Wielką rolę odegrał tu film Stevena Spielberga „Lista Schindlera”, który jako jeden z pierwszy opowiedział szerokiej publiczności o losach Żydów na ziemiach polskich.

Nowa wystawa kosztowała 2,6 mln zł. Sfinansowana została z budżetu miasta Krakowa i środków własnych Muzeum Historii m. Kraków. Ekspozycję zwiedzać będzie można od wtorku do niedzieli od 9 do 17. Za darmo aptekę będzie można obejrzeć w poniedziałki od 9 do 14. W co drugi wtorek miesiąca wystawa będzie zamknięta.