Andrzej Kurek – „Niemieckie więzienia sądowe na Śląsku w czasach Trzeciej Rzeszy” – recenzja i ocena
Pozycja została wydana przez Oficynę Wydawniczą Impuls oraz Fundację „Polsko-Niemieckie Pojednanie” w roku 2007. Książka nawiązuje do badań poświęconych funkcjonowaniu więziennictwa w czasach III Rzeszy. Do dzisiaj wiele aspektów związanych z działalnością instytucji więziennej, jak i przebywających w niej osób, wydaje się nie do końca odkrytych. Obszar Śląska w tym względzie jest szczególny. Część z więzień funkcjonowała jeszcze przed rozpoczęciem wojny w strukturach niemieckiego wymiaru sprawiedliwości. Część została włączona do niego po rozpoczęciu wojny.
Praca składa się z czterech rozdziałów. W pierwszym rozdziale przedstawiono strukturę i organizację więziennictwa na obszarze III Rzeszy. W rozdziale drugim starano się ukazać organizację więziennictwa na Śląsku. Trzeci rozdział przybliża czytelnikowi stany liczbowe więźniów osadzanych w samodzielnych zakładach egzekucyjnych. W ostatnim rozdziale ukazano egzekucję orzekanych kar sądowych w więzieniach sądowych.
Rozdziały te są poprzedzone słowem wstępnym od Fundacji, a raczej od jej prezesa Mariusza Muszyńskiego. Jako główny powód wydania tejże pracy wskazuje, że jest to rzetelne i kompleksowe opracowanie, „które na pewno zainteresuje nie tylko specjalistów z dziedziny penitencjarystyki i resocjalizacji, ale także wszystkie osoby interesujące się historią II wojny światowej”. I racja. Pozycja na pewno jest bogata w szczegółowe, naprawdę szczegółowe opisy więzień i poszczególnych ich rodzajów na terenie Rzeszy oraz obszarów Polski wcielonych do Niemiec w 1939 roku. Znajdziemy tu dobrze udokumentowane informacje, takie jak: ilość więzień, ich podział, liczba miejsc dla kobiet i mężczyzn w danym więzieniu w interesującym nas okręgu i mieście. Niniejsza pozycja zawiera również informacje na temat liczby funkcjonariuszy pracujących w więzieniach w czasie wojny. Poza opisem regulacji prawnych obowiązujących na terenie Rzeszy znajdziemy tu także specjalne ustawodawstwa dotyczące Polaków i Żydów z 4 grudnia 1941 roku. Jednak autor nie ogranicza się tylko do suchych faktów, przedstawionych za pomocą wykresów, tabel i zestawień. Szerokie opisy spraw, regulacji prawnych, „zbrodni w majestacie prawa” jeszcze bardziej wzbogacają pozycję.
Możemy także odnaleźć wiele interesujących ciekawostek, np. o tym, że w więzieniu w Gdańsku zostało osadzonych 100 żołnierzy fińskich, którzy odmówili walki po stronie Niemiec. Jednak autor pomylił się co do daty. W tekście jako czas ich uwięzienia została podana późna jesień 1943 roku. Zatem czas, kiedy Finlandia nadal była sojusznikiem III Rzeszy, a jej obywatele podlegali tylko i wyłącznie fińskiemu wymiarowi sprawiedliwości. Nawet jeśli z jakichś powodów żołnierze ci odmówiliby walki u boku Niemców, byliby sądzenie przez Finów. Takie wydarzenie, jak to opisane, mogło mieć miejsce, ale rok później.
Z rzeczy, które trochę drażnią w czasie czytania, należałoby wymienić używanie nazw ulic z czasów III Rzeszy (co oczywiście jest słuszne) i podawanie (dla terenów dzisiejszej Polski) ich odpowiedników... z czasów PRL! Poza tymi dwiema, innych uwag nie mam. Niniejsza praca jest niewątpliwie wartościową pozycją, godną polecenia. Poza tym została oparta ona na solidnej bazie źródłowej, jaką stanowią materiały archiwalne, nie tylko z polskich, ale także z niemieckich i austriackich archiwów. Autor uzupełnił je źródłami drukowanymi oraz kilkunastoma wspomnieniami i relacjami.
Zredagował: Kamil Janicki
Korektę przeprowadziła: Joanna Łagoda
