Alexander Mikaberidze – „Wojny napoleońskie. Historia globalna. Tom 1” – recenzja i ocena
Alexander Mikaberidze – „Wojny napoleońskie. Historia globalna. Tom 1” – recenzja i ocena
Wojny napoleońskie to okres rywalizacji wielkich mocarstw w prawdziwie globalnej skali. Konflikt ten, a raczej seria konfliktów, rozpoczęła się w Europie, jednak szybko objęła kolonie. Rozgrywały się nie tylko na polach bitewnych, ale prowadzone były za pomocą ekonomii: zarówno Wielka Brytania jak i Francja sięgnęły po oręż w postaci blokady handlowej. O przebiegu, skali konfliktu i jego skutkach opowiada recenzowana praca. Na pierwszy rzut oka wydawać by się mogło, że kolejna praca o Napoleonie jest już niepotrzebna, skoro tyle o nim napisano. Truizmem byłoby stwierdzenie, że książka ta ma ambicję wypełnienia niektórych luk, albo uwypuklenia pomijanych zazwyczaj zagadnień. Jednak warto po nią sięgnąć z kilku innych powodów.
Po pierwsze: postać samego autora. Alexander Mikaberidze jest międzynarodowej sławy napoleonistą. Polski czytelnik mógł poznać już jego dorobek w postaci dwóch prac poświęconych bitwie pod Borodino oraz zmaganiach nad Berezyną. Obie książki charakteryzowały się znakomitą podstawą źródłową oraz ciekawym, potoczystym stylem narracji. Należy się cieszyć więc, że wydawnictwo Rebis sięgnęło po najważniejszą pracę w dorobku Mikaberidzego.
Nim przejdę do opisu warstwy narracyjnej, kilka słów o polskim wydaniu. Książka w oryginale liczy mocno ponad 900 stron. Polski wydawca zdecydował się wydać pracę w dwóch tomach. Treść niniejszego tomu została podzielona obejmuje 14 rozdziałów, mając 646 stron, obejmując okres od XVIII w. do momentu rozpoczęcia kampanii rosyjskiej. Warto podkreślić również jakość edytorską wydania, bardzo dobry papier, ciekawa (stonowana w barwach) okładka. Nie pominięto znajdujących się w oryginale ilustracji i map. Wszystko to umila lekturę.
Mikaberidze nie chciał tworzyć kolejnej syntezy opisującej wojny napoleońskie na ich europejskim teatrze działań. Co więcej, słusznie stwierdził, że ów konflikt należy postrzegać nie tylko jako przedłużenie wojen rewolucyjnych, ale również jako kontynuację konfliktów osiemnastowiecznych, rysując analogię między zmaganiami Napoleona i Ludwika XIV, i ogólnie konfrontacji francusko-brytyjskich.
Autor w swej narracji położył zatem nacisk nie tylko na opis działań wojennych w Europie, przedstawienie sytuacji najważniejszych państw uczestniczących w zmaganiach, ale także na dzieje obszarów będących na peryferiach innych prac poświęconych zagadnieniu wojen napoleońskich. Stąd szerokie spojrzenie na sytuację wewnętrzną Wielkiej Brytanii (kwestia Irlandii), wojny szwedzko-rosyjskie, francusko-rosyjskie machinacje na dworze Wysokiej Porty, czy rywalizację francusko-brytyjską w Indiach i Iranie, a także początki tzw. „wielkiej gry”. Nie brak również przedstawienia sytuacji w Stanach Zjednoczonych (kulisy i skutki sprzedania Luizjany przez Napoleona, mającej kolosalne konsekwencje, nie tyle nawet dla Europy, co dla świata). Mikaberidze słusznie zauważa korelację między zajęciem przez Napoleona Hiszpanii z upadkiem jej imperium kolonialnego. Z kolei marginalna dla dziejów europejskich wyprawa do Egiptu skutkowała dojściem do władzy przez Muhammada Alego i narodzinami silnego państwa egipskiego.
Na skutek takiego podejścia czytelnik otrzymuje złożoną i wieloaspektową narrację, która jasno i wyraźnie pokazuje, iż sprawy europejskie lat 1792–1815 wcale nie rozwijały się odrębnie do reszty świata. Wręcz przeciwnie. Autor dobitnie pokazuje jak zmagania na europejskich polach bitew odbiły się echem w Ameryce Południowej, Indiach, Afryce czy Bliskim Wschodzie. Mikaberidze ma słuszność, gdy stwierdza, że skutki wojen napoleońskich były dalece bardziej długofalowe i poważniejsze na obszarach zamorskich niż na samym kontynencie europejskim. Takie globalne spojrzenie na epokę napoleońską sprawia, że po książkę powinna sięgnąć nie tylko osoba zainteresowana dobrą historię polityczną, ale także osoba zaznajomiona z epoką napoleońską znajdzie tu coś dla siebie. To kolejny powód polecenia książki.
Warto podkreślić, że rozważania Mikaberidzego są znakomicie udokumentowane. Autor wykorzystał liczne źródła, ale także niezwykle szeroką literaturę przedmiotu (o czym świadczy pokaźna bibliografia). Mimo obszerności wywodu książkę czyta się znakomicie, zasługa w tym precyzyjnego i ciekawego stylu autora. Praca jest pozbawiona niepotrzebnych dygresji i fragmentów i jest to jej niepodważalny atut. Warto w tym miejscu podkreślić znakomitą pracę wykonaną przez polskiego tłumacza, Tomasza Fiedorka, któremu udało się utrzymać jakość oryginału.
Czytelnik otrzymuje pierwszorzędną syntezę epoki napoleońskiej. Znakomitą zarówno pod względem merytorycznym, językowym, jak i edytorskim. I nie są to puste słowa. Praca będzie ciekawą pozycją w księgozbiorze nie tylko osoby zainteresowanej epoką, ale każdego, kto chce poczytać opracowanie z najwyższej półki. Tutaj apel do wydawcy, aby jak najszybciej oddał drugi tom w ręce polskiego czytelnika.
