100 numerów „Karty”. Kwartalnik historyczny ukazuje się już od 38 lat!
Zbigniew Gluza, redaktor naczelny, w edytorialu do 100. numeru „Karty” pisze:
Gdy w 1990 roku »Karta« przechodziła z formuły konspiracyjnej na legalną, postawiliśmy sobie za cel wydobywanie losu pojedynczego człowieka z całego XX wieku – skoro dotychczasowa propaganda spędziła go na margines procesów masowych, jakoby jedynie obiektywnych. Postanowiliśmy patrzeć na historię najnowszą oczami przenikliwego, wiarygodnego świadka.
Misję tę konsekwentnie, od blisko 40 lat, „Karta” wypełnia.
Powstała w 1982 roku „Karta” podziemna przez pierwsze lata nie zajmowała się przeszłością, odnosząc się wprost – poprzez postawy jednostkowe – do opresji bieżących; dopiero od 1987 roku pojawiła się w niej historia. Zainicjowała przy tym ogólnopolski ruch Archiwum Wschodniego, dokumentującego głównie represje w Sowietach, a także wtedy już wypracowywała uniwersalną formułę opisu rzeczywistości poprzez świadectwa indywidualne, jak również ich montaże – zbiorowe dzienniki danego okresu.
W czasie pierwszych 50 numerów legalnej „Karty” (1991–2006) pismo inicjowało lub towarzyszyło powstaniu: Ośrodka KARTA, Archiwum Peerelu (potem Opozycji), Tygodnia Sumienia w Polsce (otwierającego współpracę z rosyjskim „Memoriałem”), profesjonalnej postaci „Indeksu Represjonowanych” (całościowej imiennej bazy ofiar prześladowań sowieckich), Archiwum Fotografii, cyklu „Polska–Ukraina: trudne pytania”, corocznego konkursu dla młodzieży „Historia Bliska”, Archiwum Historii Mówionej, Rady Archiwów Społecznych, Domu Spotkań z Historią w Warszawie, programu „Straty osobowe i ofiary represji pod okupacją niemiecką” (całościowej imiennej bazy).
W następnym etapie (2007–19) szczególnie skupialiśmy się na archiwistyce społecznej, której systemowy rozwój ruszył w 2012 roku. W tym czasie rozrastające się zbiory Archiwum KARTY (dokumentowe, ikonograficzne i dźwiękowe), największego archiwum społecznego w Polsce, podlegały na znaczącą skalę digitalizacji – dzięki temu, a także intensywniejszej obecności w internecie, Ośrodek zyskał poza „Kartą” dodatkowe możliwości oddziaływania, a sam ten proces objawiał się na łamach pisma.
Jak pisze Zbigniew Gluza, redaktor naczelny pisma:
Zależy nam, by rozszerzała się postać pisma – jako miejsca historycznej opowieści, ale zarazem periodyku, który towarzyszy zwiększaniu się pola społecznej wiedzy, świadomości, a w następstwie „oddolnego” stanowienia. W Polsce nie można już dłużej powtarzać, że kształt kraju zależy jedynie od stanu państwa i jakości gospodarki. Ostatnio sposób używania historii okazał się bolesny, w skutkach jest tak szkodliwy, że konieczny staje się prosty odwrót od nieprawdy. Uczestniczenie w odzyskiwaniu traconej równowagi społecznej daje nam, współtwórcom pisma, niemałą satysfakcję, szczególnie wtedy, gdy czujemy się częścią dojrzałej wspólnoty, rozumiejącej swoją przeszłość i odpornej na zapowiedzi jej groźnych nawrotów.
W najnowszej „Karcie” m.in.:
- Temat numeru: Podbój kosmosu
- „Stan nieważkości” – odkrywanie piękna kosmicznego bezkresu w relacjach sowieckich astronautów – dokumentacja z filmu Macieja J. Drygasa; „Dotknięcie Księżyca” – polskie reakcje na pierwsze lądowanie człowieka na satelicie Ziemi 20 lipca 1969 w dziennikach i wspomnieniach
- „Jeden dzień” – 15 czerwca 1934 – dzień zabójstwa ministra Bronisława Pierackiego od świtu do zmierzchu (wybór z prasy i wspomnień)
- „Dekady do przełomu” – wybór z dzienników, wspomnień i korespondencji, teksty nazywające istotę lat 1951–2000 w Polsce, drogę od zniewolenia ku wolności kraju
- „Otwartość” – rozmowa z Paulą Sawicką, liderką „Otwartej Rzeczpospolitej”, o wartościach społeczeństwa obywatelskiego
- „Z wykluczonymi” – fotoreportaż przedstawiający akcje MONAR-u przeciwko wykluczaniu poszkodowanych przez los
- „Sprawiedliwość” – rozmowa z Danutą Przywarą, liderką Helsińskiej Fundacji Praw Człowieka, o walce o prawa i wolności obywatelskie
- „Z oblężonymi” – fotoreportaż z konwojów Polskiej Akcji Humanitarnej do Sarajewa w latach 90.
- „Solidarność” – rozmowa z Ewą Kulik-Bielińską, dyrektorką Fundacji Batorego, o łączeniu energii organizacji pozarządowych
- „Z wyzwolonymi” – fotoreportaż z Przystanku Woodstock z lat 2003–04
- Przedstawienie Zespołu KARTY
- „Dobre słowa” – głosy Przyjaciół w reakcji na zapowiedź „Karty” 100
- „Setka »Karty«” – opinie Czytelników w odpowiedzi na ankietę
- Zbigniew Gluza, „Linia »Karty«” – sens pisma definiowany w 38. roku jego drogi przez redaktora naczelnego
