Domicjan – cesarz potępiony

opublikowano: 2016-09-14, 15:07
wolna licencja
W 81 roku n.e. cesarzem Imperium Rzymskiego został Domicjan. Piętnaście lat później został zamordowany, a jego imię skazano na potępienie.
reklama

Domicjan – zobacz też: Konstantyn I Wielki: droga z zachodu na wschód

Popiersie Domicjana ze zbiorów Luwru (fot. sailko, opublikowano na licencji Creative Commons Attribution-Share Alike 3.0 Unported).

Domicjan objął władzę 14 września 81 roku jako następca swojego brata Tytusa. Dość szybko stało się jasne, że chce umocnić władzę i nie zamierza kontynuować koncepcji tak zwanej „komedii republiki” wypracowanej przez Augusta na początku I wieku. Ten, aby nie stracić sympatii poddanych mających złe skojarzenia z monarchią, sprawował władzę pod pozorami republikańskich urzędów i na mocy nadzwyczajnych uprawnień nadanych przez Senat za rzekome zasługi. Domicjan przyjął ponoć tytuł „dominus et deus” („pan i bóg”), co było niezgodne z wizerunkiem władcy jako pierwszego senatora (princepsa). Dążenie do umocnienia władzy i odsuwanie od niej stanu senatorskiego na rzecz ekwitów skutecznie zapewniło mu nienawiść najbliższego otoczenia oraz arystokracji. W rezultacie już po piętnastu latach rządów został zasztyletowany, a pamięć o jego istnieniu na mocy wyroku Senatu skazana została na potępienie.

Próby reformy ustroju miały w rozumieniu Domicjana przywrócić Imperium do świetności z czasów Augusta. Cesarz zwalczał korupcję pośród urzędników, usuwając sędziów, jeśli przyjmowali łapówki. Oszczerstwa (szczególnie pod adresem niego samego) karane były wygnaniem lub śmiercią. Szczególnie podejrzliwie podchodzono do aktorów, posądzanych o używanie satyry przeciwko władzy, zaś mimom całkowicie zabroniono publicznych wystąpień.

Domicjan wierzył, że do posiadania władzy absolutnej potrzebna jest kontrola nad każdym aspektem życia poddanych, a władca powinien być dla nich wzorem moralnym. W odróżnieniu od swoich poprzedników, Wespazjana i Tytusa, przy obsadzaniu urzędów rzadko faworyzował członków rodziny. Za ważny aspekt codzienności uznawał kultywowanie tradycyjnych wierzeń Rzymian, jakkolwiek inne kulty również były tolerowane, o ile nie ingerowały w rzymskie wierzenia i nie zagrażały im. Popularne stały się wówczas egipskie kulty Serapisa i Izydy, utożsamiane z Jowiszem i Minerwą.

reklama

O ile według Euzebiusza z Cezarei za czasów Domicjana dochodziło do prześladowań Żydów i chrześcijan, wiadomo dziś o nich raczej niewiele. Niechęć do wyznawców wiary mojżeszowej wynikać mogła z wzajemnej niechęci cesarza i arystokracji. Władca obawiając się o swoje życie doszukiwał się w swoim otoczeniu spiskowców, a podejrzenia te w pewnym momencie połączone zostały z wątkiem żydowskim – uleganie wpływom judaizmu mogło być wówczas karane wygnaniem lub śmiercią. Chrześcijanie jako nowa grupa religijna łatwo byli myleni z Żydami, w związku z czym obie społeczności niewyznające politeizmu narażone były na sankcje ze strony władzy.

Denar Domicjana (fot. Rasiel Suarez, opublikowano na licencji Creative Commons Attribution-Share Alike 3.0 Unported).

Wyprawy militarne czasów Domicjana miały głównie charakter obronny – to on był inicjatorem budowy linii umocnień („limesu”) w Germanii. Walczył przeciwko plemionom Chattów, Jazydów, Kwadów i Markomanów. Porażką zakończyły się jednak wojny przeciw Dacji w 88 roku – cesarz zmuszony został do uznania władcy Daków Decebala za króla i wypłacania mu corocznych świadczeń pieniężnych. Zamieszanie na północnym wschodzie próbował wykorzystać do przejęcia władzy w Rzymie Lucjusz Antoniusz Saturninus, namiestnik Germanii dowodzący dwoma legionami. Jakkolwiek powstanie dość szybko zostało stłumione, pociągnęło za sobą pewne konsekwencje. Po pierwsze, od tamtej pory w jednym obozie mógł stacjonować nie więcej niż jeden legion. Po drugie, wielu senatorów podejrzanych o uczestniczenie w buncie zostało skazanych na śmierć lub okaleczonych.

Choć zarówno lud (dzięki igrzyskom), jak i żołnierze (dzięki podwyżce żołdu) nie byli wrogami cesarza, nie można tego samego powiedzieć o przedstawicielach stanu senatorskiego. Trudno im się dziwić, skoro nawet Domicjan nie kryl faktu, że tą niechęć odwzajemnia. Oliwy do ognia dolewała także wspomniane już doszukiwanie się wszędzie spisków. Mściwość i okrucieństwo wykazywane podczas skazywania podejrzanych na podstawie anonimowych donosów doprowadziły w końcu do prawdziwego spisku, w wyniku którego 18 września 96 roku cesarz został zasztyletowany.

Bibliografia:

  • Domicjan (24 października 51 - 18 września 96 n.e.) [w:] „Imperium Romanum. Historia antycznego Rzymu” [dostęp: 12 września 2016 roku] <[http://www.imperiumromanum.edu.pl/biografie/domicjan/]>.
  • Jaczynowska Maria, Historia starożytnego Rzymu, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1974.
  • Swetoniusz, Żywoty Cezarów, tłum. Janina Niemirska-Pliszczyńska, Zakład Narodowy im. Ossolińskich/De Agostini Polska, Warszawa 2004.

Redakcja: Tomasz Leszkowicz

Dziękujemy, że z nami jesteś! Chcesz, aby Histmag rozwijał się, wyglądał lepiej i dostarczał więcej ciekawych treści? Możesz nam w tym pomóc! Kliknij tu i dowiedz się, jak to zrobić!

reklama
Komentarze
o autorze
Sylwia Śmiechowicz
Studentka historii na Uniwersytecie Warszawskim. Miłośniczka historii starożytnej, w szczególności Imperium Rzymskiego. Interesuje się mitologiami oraz dziejami kobiet na przestrzeni wieków.

Zamów newsletter

Zapisz się, aby otrzymywać przegląd najciekawszych tekstów prosto do skrzynki mailowej. Tylko wartościowe treści, zawsze za darmo.

Zamawiając newsletter, wyrażasz zgodę na użycie adresu e-mail w celu świadczenia usługi. Usługę możesz w każdej chwili anulować, instrukcję znajdziesz w newsletterze.
© 2001-2024 Promohistoria. Wszelkie prawa zastrzeżone