Od kiedy Polacy mają prawa wyborcze?
Demokracja we współczesnej Polsce wyrasta z tradycji nowożytnej demokracji szlacheckiej I Rzeczpospolitej. Ta z kolei kształtowała się na drodze ustępstw władcy wobec szlachty, spisywanych w kolejnych przywilejach. Uchwalona w 1791 roku Konstytucja 3 maja, choć przełomowa na wielu polach, nie była jednak początkiem politycznego równouprawnienia Polaków. Pewien postęp w tym względzie przyniósł okres zaborów, jednak trudno mówić tu o pełnoprawnych swobodach polskich obywateli.
W 1918 roku, wraz z odzyskaniem przez Polskę niepodległości, zaistniała potrzeba stworzenia nowego prawodawstwa, regulującego ustrój odrodzonego państwa. Jedną z podstawowych kwestii, jakie trzeba było wówczas rozstrzygnąć, było ustanowienie zasad ordynacji wyborczej. 28 listopada 1918 roku Naczelnik Państwa wydał „Dekret o ordynacji wyborczej do Sejmu Ustawodawczego”, który znajdziemy w Dzienniku Ustaw z 1918 roku pod numerem 18, pozycją 46. W artykule 1. pierwszego rozdziału „Prawo wybierania” czytamy:
Wyborcą do Sejmu jest każdy obywatel państwa bez różnicy płci, który do dnia wyborów ukończył 21 lat.
Natomiast w rozdziale drugim „Wybieralność” w artykule 7. zapisano:
Wybieralni do Sejmu są wszyscy obywatel (lki) państwa, posiadający czynne prawo wyborcze, niezależnie od miejsca zamieszkania jak również wojskowi.
„Dekret o ordynacji wyborczej do Sejmu Ustawodawczego” z 28 listopada 1918 roku przynosił więc dwie przełomowe zmiany. Po pierwsze, zrównywał w prawach wyborczych wszystkich obywateli II Rzeczpospolitej, cieszących się pełnią praw obywatelskich. Dla niektórych grup społecznych oznaczało to zyskanie czynnego i biernego prawa wyborczego po raz pierwszy. Po drugie, co wynika z pierwszego, pełnią praw wyborczych w Polsce, na równi z mężczyznami, mogły cieszyć się kobiety, obywatelki II RP. W pierwszych w odrodzonej Polsce wyborach do Sejmu Ustawodawczego z 26 stycznia 1919 roku wybrane zostały więc pierwsze posłanki: Gabriela Balicka, Jadwiga Dziubińska, Irena Kosmowska, Maria Moczydłowska, Zofia Moraczewska, Anna Piasecka, Zofia Sokolnicka i Franciszka Wilczkowiakowa, które miały realny wpływ na kształtowanie się porządku prawnego w porozbiorowej Polsce.
„Dekret o ordynacji wyborczej do Sejmu Ustawodawczego” z 28 listopada 1918 roku regulował również sprawy takie, jak okręgi wyborcze i obwody głosowania, same zasady i procedury głosowania czy kwestie związane z ważnością, utratą i zastąpieniem mandatu. Choć pewne sprawy, jak wiek, w którym obywatel zyskuje prawa wyborcze, czy problem udziału w głosowaniu wojskowych w służbie czynnej, z biegiem lat uległy zmianie, to właśnie „Dekret o ordynacji wyborczej do Sejmu Ustawodawczego” z 28 listopada 1918 roku możemy uznać za początek współczesnego, powszechnego i równego prawa wyborczego w Polsce. Zainteresowani treścią opisywanego dekretu, mogą przeczytać go w całości TUTAJ.
Bibliografia:
Dekret o ordynacji wyborczej do Sejmu Ustawodawczego, Dz.U. 1918 nr 18 poz. 46. https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDetails.xsp?id=wdu19180180046 [dostęp: 23.11.2023 r.]
Podwójnie wolne. 100 lat praw wyborczych kobiet w Polsce, [w:] prezydent.pl, [dostęp: 23.11.2023 r.], https://www.prezydent.pl/aktualnosci/polityka-historyczna/100-rocznica-odzyskania-niepodleglosci-rp/aktualnosci/podwojnie-wolne-100-lat-praw-wyborczych-kobiet-,8274
