„Halo! Tu Błyskawica...”
Konstruktorem „Błyskawicy” był Antonii Zębik ps. „Biegły”, przedwojenny krótkofalowiec, elektronik, w latach 1937-1938 i we wrześniu 1939 r. żołnierz oddziałów łącznościowych. Po ucieczce z niewoli niemieckiej wstąpił do Związku Walki Zbrojnej/Armii Krajowej w Częstochowie. Nadal interesował się techniką radiową, wykorzystując części ze zdemontowanym przez siebie w czasie kampanii wrześniowej nadajników wojskowych i skupując sprzęt od znajomych krótkofalowców.
W styczniu 1943 r. zaproponował łącznikowi z Komendy Głównej AK skonstruowanie radiostacji fonicznej na potrzeby przyszłych działań zbrojnych. Wiosną, na polecenie Czesława Brodziaka „Adlera”, szefa referatu budowy sprzętu łączności radiowej KG AK i przedwojennego krótkofalowca, rozpoczął prace nad „Błyskawicą”. Prace prowadził wraz z kolegą Bolesławem Drożdżem na strychu jego domu, ze względów bezpieczeństwa zamurowując konstruowane urządzenie w ślepym kominie. Prace osłaniało dwóch żołnierzy AK. 1 września 1943 r. radiostacja rozpoczęła próby, nadając niemieckie utwory taneczne i rozrywkowe. Zębik otrzymywał informacje o dobrej słyszalności sygnału od związanych z podziemiem krótkofalowców z różnych miast Polski. Udało mu się także uniknąć obławy, zorganizowanej przez okupantów. Nadajnik znajdował się w Częstochowie do końca 1943 r., gdy przewieziono go do Warszawy. Sam „Biegły” w następnym roku został aresztowany przez gestapo i przewieziony do Niemiec, więziono go m.in. w obozach Groß-Rosen i Bergen-Belsen. Po wojnie wrócił do Polski, był aktywnym działaczem Polskiego Związku Krótkofalowców.
1 sierpnia 1944 r. próbowano uruchomić „Błyskawice” w budynku PKO na rogu ul. Jasnej i Świętokrzyskiej. Niestety, źle przechowywana radiostacja była zamoknięta, brakowało też kabli i aparatury pomiarowej. Pierwsze dni powstania minęły więc na próbie uruchomienia nadajnika. Udało się to ostatecznie 8 sierpnia.
Powstańcza obsługa „Błyskawicy” (fot. Domena publiczna). Pierwszą siedzibą radiostacji był bank PKO, następnie zaś kawiarnia „Adria” na ul. Moniuszki, szopa na ul. Poznańskiej oraz gmach Biblioteki Publicznej na rogu ul. Mokotowskiej i Koszykowej. "Błyskawica" nadawała cztery razy dziennie w godzinach: 09.45, 10.00, 19.30 i 22.00. O godzinie 10.15 i 22.00 organizowano audycje po angielsku. Komendantem radiostacji był Jan Gieorgica "Grzegorzewicz", a zespół tworzyli żołnierze Biura Informacji i Propagandy AK, warszawscy dziennikarze i pracownicy przedwojennego Polskiego Radia. Komunikaty odczytywał przedwojenny spiker PR Zbigniew Świętochowski „Krzysztof”, w redakcji znaleźli się także m.in Jeremi Przybora oraz Jan Nowak-Jeziorański (twórca serwisu angielskojęzycznego). Audycje rozpoczynano słowami Halo! Tu Błyskawica, stacja nadawcza Armii Krajowej w Warszawie na fali 32,8 i 52,1 metra, na początku i końcu puszczano zaś Warszawiankę. Inną popularną piosenką, spopularyzowaną na falach „Błyskawicy”, były Warszawskie dzieci.
Audycje emitowano mimo trwających wokół intensywnych walk i ostrzału kwartałów, w których Niemcy zlokalizowali radiostację. Program był słyszany w Londynie, gdzie nagrywano go i retransmitowano dalej. Ostatnią audycję wyemitowano 4 października, już po kapitulacji powstania. Po jej zakończeniu radiostację zniszczono.
Replika „Błyskawicy” eksponowana w Muzeum Powstania Warszawskiego (fot. Zu, opublikowano na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 3.0). W 2004 r., w ramach obchodów 60. rocznicy wybuchu powstania, skonstruowano działającą replikę „Błyskawicy”. Całość wykonał jej twórca, Antoni Zębik ps. „Biegły”. Nadajnik przekazano do Muzeum Powstania Warszawskiego. Wyemitowano wówczas tekst odczytał ówczesny Prezydent Warszawy Lech Kaczyński.
Radiostacja „Błyskawica” – zobacz też:
- Ryszard Białous ps. „Jerzy”;
- Śródmiejski trójkąt śmierci;
- Kotwica – symbol Polski Walczącej, symbol nadziei;
- AK to prawdziwe wojsko, chociaż bez garnizonów;
- 67 lat temu przeprowadzono udany zamach na Franza Kutscherę;
- Miliony dla zuchwałych.
- Żandarmeria AK w powstaniu warszawskim
- Żołnierz, który pozostał harcerzem – Andrzej Romocki „Morro”
