Droga do niepodległości Polski – kalendarium i zdjęcia

Droga do niepodległości Polski – zobacz też: 11 listopada 1918 i odzyskanie niepodległości przez Polskę

28 lipca 1914

Austro-Węgry wypowiadają wojnę Serbii. W ciągu kilku kolejnych dni działa tzw. efekt domina. Na mocy porozumień sojuszniczych Rosja ogłasza mobilizację wojska przeciwko Austro-Węgrom. W odpowiedzi Niemcy wypowiadają wojnę Rosji, a następnie Francji. Zaborcy stają po dwóch stronach frontu. Rozpoczyna się I wojna światowa.

Początek sierpnia 1914

Naczelne Dowództwa Niemieckie i Austro-Węgierskie wydają odezwę, w której – zwracając się do Polaków mieszkających w zaborze rosyjskim – wzywają do włączania się do sojuszniczych armii państw centralnych. „Wolność Wam niesiemy i niepodległość” piszą. Deklaracje zawarte w odezwie są jednak mgliste.

5-6 sierpnia 1914

Utworzona 3 sierpnia pierwsza kompania kadrowa pod dowództwem Józefa Piłsudskiego wyrusza z Oleandrów pod Krakowem i przekracza granicę pomiędzy Galicją, a Królestwem Polskim. Celem akcji jest wywołanie powstania antyrosyjskiego na terenie Kongresówki. Przedsięwzięcie kończy się niepowodzeniem. Kompania wraca do Krakowa i staje się niebawem zalążkiem Legionów Polskich przy armii austro-węgierskiej.

Oddziały Strzelców w Oleandrach w Krakowie (ze zbiorów Narodowego Archiwum Cyfrowego, sygn. 1-H-156-1)

(ze zbiorów Narodowego Archiwum Cyfrowego, sygn. 1-H-156-2)

(ze zbiorów Narodowego Archiwum Cyfrowego, sygn. 1-H-156-4)

(ze zbiorów Narodowego Archiwum Cyfrowego, sygn. 1-H-156-5)

(ze zbiorów Narodowego Archiwum Cyfrowego, sygn. 1-H-156-7)

Wymarsz Pierwszej Kompanii Kadrowej do Kongresówki - zdobycie Kielc (ze zbiorów Narodowego Archiwum Cyfrowego, sygn. 1-H-159-1)

(ze zbiorów Narodowego Archiwum Cyfrowego, sygn. 1-H-159-4)

(ze zbiorów Narodowego Archiwum Cyfrowego, sygn. 1-H-159-2)

(ze zbiorów Narodowego Archiwum Cyfrowego, sygn. 1-H-158)

Sztab Józefa Piłsudskiego w Kielcach (ze zbiorów Narodowego Archiwum Cyfrowego, sygn. 1-H-159-5)

Polecamy e-book: Paweł Rzewuski – „Wielcy zapomniani dwudziestolecia”

14 sierpnia 1914

Wódz naczelny armii rosyjskiej – wielki książkę Mikołaj Mikołajewicz - wydaje odezwę do ludności polskiej, w której pisze: „niechaj zatrą się granice rozrywające na części naród polski! Niech naród polski połączy się w jedno ciało pod berłem cesarza rosyjskiego! Pod berłem tym odrodzi się Polska swobodna w swej wierze, języku i samorządzie!”. Odezwa nie zawiera jednak żadnych konkretów, ani otwartych obietnic.

Odezwa księcia Mikołaja Mikołajewicza do ludności polskiej (ze zbiorów Narodowego Archiwum Cyfrowego, sygn. 1-H-14b-1)

(ze zbiorów Narodowego Archiwum Cyfrowego, sygn.1-H-14b-2)

16 sierpnia 1914

W Krakowie powstaje Naczelny Komitet Narodowy z Juliuszem Leo na czele. Jest to władza wojskowa, polityczna i skarbowa Polaków na terenie Galicji. Pierwszą inicjatywą Komitetu jest stworzenie Legionów Polskich u boku armii austro-węgierskiej.

Odezwa Naczelnego Komitetu Narodowego (ze zbiorów Narodowego Archiwum Cyfrowego, sygn. 1-H-150a-1)

Biuro werbunkowe Legionów Polskich w Krakowie (ze zbiorów Narodowego Archiwum Cyfrowego, sygn. 1-H-162-1)

Przysięga żołnierzy Legionów Polskich, 4 września 1914 r. (ze zbiorów Narodowego Archiwum Cyfrowego, sygn. 1-H-163-2)

(ze zbiorów Narodowego Archiwum Cyfrowego, sygn. 1-H-163-1)

Odjazd II Brygady Legionów na front (ze zbiorów Narodowego Archiwum Cyfrowego, sygn. 1-H-174-1)

(ze zbiorów Narodowego Archiwum Cyfrowego, sygn. 1-H-174-4)

Józef Piłsudski w czasie bitwy pod Marcinkowicami, grudzień 1914 r. (ze zbiorów Narodowego Archiwum Cyfrowego, sygn. 1-H-166-2)

wrzesień 1914

Józef Piłsudski tworzy na terenie Królestwa Polskiego konspiracyjną Polską Organizację Wojskową. Miała ona prowadzić na terenie Kongresówki akcję dywersyjną i wywiadowczą.

25 listopada 1914

W Warszawie powstaje Komitet Narodowy Polski z Zygmuntem Wielopolskim i Romanem Dmowskim na czele. Była to organizacja polityczna zrzeszająca formacje narodowe i ludowe, które szansę na odzyskanie niepodległości widziały w popieraniu Rosji i Ententy.

Polecamy e-book Damiana Dobrosielskiego – „Kobieta w świecie Azteków”

wrzesień 1915

Państwa centralne zajmują tereny Królestwa Polskiego i dokonują podziału okupowanych terenów. Rozdział stref biegł przez Będzin, Częstochowę, Działoszyn, Widawę, Tomaszów, wzdłuż brzegu Pilicy i Wieprza do Rudy w rejonie Chełma.

I Brygada Legionów nad Nidą (ze zbiorów Narodowego Archiwum Cyfrowego, sygn. 1-H-170-5)

Przemarsz Legionistów przez Jastków (ze zbiorów Narodowego Archiwum Cyfrowego, sygn. 1-H-173)

Biwak żołnierzy Legionów w czasie bitwy od Konarami (ze zbiorów Narodowego Archiwum Cyfrowego, sygn. 1-H-171-1)

Oddziały polskie przeprawiają się przez Wisłę (ze zbiorów Narodowego Archiwum Cyfrowego, sygn. 1-H-172-2)

Rosjanie opuszczają Warszawę (ze zbiorów Narodowego Archiwum Cyfrowego, sygn. 1-H-17)

Żołnierze II Brygady Legionów pod Rarańczą (ze zbiorów Narodowego Archiwum Cyfrowego, sygn. 1-H-178-3)

(ze zbiorów Narodowego Archiwum Cyfrowego, sygn. 1-H-178-6)

Dekoracja uczestników szarży po Rokitną (ze zbiorów Narodowego Archiwum Cyfrowego, sygn. 1-H-177-2)

W Lozannie utworzono Centralną Agencję Polską, skupiającą Polaków mieszkających na Zachodzie. Jej głównym celem była aktywne podnoszenie i przypominanie sprawy polskiej wśród opinii publicznej w krajach zachodnich. Na Zachód przybywa z Rosji Roman Dmowski.

5 listopada 1916

Na konferencji cesarza niemieckiego i austro-węgierskiego w Pszczynie ogłoszono akt, który zapowiadał utworzenie z ziem Królestwa Polskiego „państwa samodzielnego z dziedziczną monarchią i konstytucyjnym ustrojem”. Był to pierwszy akt wydany najwyższych przedstawicieli państw biorących udział w I wojnie, w którym zapowiadano utworzenie samodzielnego państwa polskiego.

Przemówienie pułkownika Edwarda Rydza-Śmigłego na temat aktu 5 listopada (ze zbiorów Narodowego Archiwum Cyfrowego, sygn. 1-H-221)

Powrót Legionów do Warszawy w grudniu 1916 r. celem włączenia ich do Polskiej Siły Zbrojnej (ze zbiorów Narodowego Archiwum Cyfrowego, sygn. 1-H-222)

Przyjazd Józefa Piłsudskiego do Warszawy, 12 grudnia 1916 r. (ze zbiorów Narodowego Archiwum Cyfrowego, sygn. 1-H-223-1)

(ze zbiorów Narodowego Archiwum Cyfrowego, sygn. 1-H-223-2)

(ze zbiorów Narodowego Archiwum Cyfrowego, sygn. 1-H-223-3)

Polecamy e-booka „Z Miodowej na Bracką”:

grudzień 1916

W parlamencie włoskim (Włochy stanęły po stronie Ententy) rozpoczyna się dyskusja na temat wniosku o wskrzeszenie Polski po zakończeniu działań wojennych.

25 grudnia 1916

W rozkazie noworocznym car Mikołaj II zapowiada „stworzenie Polski wolnej, złożonej ze wszystkich trzech części, dotąd rozdzielonych”. W tym czasie jednak w posiadaniu Rosji nie będą znajdować się już w praktyce żadne ziemie polskie. Po abdykacji cara 16 III 1917 roku, rozkaz przestał mieć jakiekolwiek znaczenie.

14 stycznia 1917

W Warszawie powstaje Tymczasowa Rada Stanu z Wincentym Niemojewskim na czele. Była to instytucja quasirządowa, która przygotować miała administrację na terenie Królestwa Polskiego, do utworzenia - obiecanego w akcie 5 listopada – samodzielnego państwa polskiego.

Posiedzenie inauguracyjne Tymczasowej Rady Stanu (ze zbiorów Narodowego Archiwum Cyfrowego, sygn. 1-H-299)

22 stycznia 1917

W orędziu noworocznym, prezydent USA Woodrow Wilson stwierdził, że jednym z warunków przyszłego, powojennego ładu na świecie, powinno być stworzenie Polski „zjednoczonej, suwerennej i samoistnej”.

marzec 1917

Roman Dmowski składa na ręce rządów państw Ententy memoriał, w którym domaga się utworzenia niepodległej Polski z terenów Królestwa Polskiego i Wielkopolski, Galicji, Śląska Cieszyńskiego, Wileńszczyzny, Kowieńszczyzny, Wołynia, guberni mińskiej, Śląskiem Opolskim, Pomorzem Gdańskim i częścią Mazur.

27 marca 1917

Piotrogrodzka Rada Delegatów Robotniczych i Żołnierskich – jeden z ośrodków władzy w Rosji po rewolucji lutowej - ogłasza odezwę, w której przyznaje Polsce prawo do niepodległości.

29 marca 1917

Rosyjski Rząd Tymczasowy ogłasza, iż powinno powstać niepodległe państwo polskie, złączone z Rosją sojuszem wojskowym. Deklaracja Rządu Tymczasowego, spowodowała, że sprawą polską zaczął interesować się Zachód, do tej pory uznający problem Polski za wewnętrzną sprawę Imperium Rosyjskiego.

4 czerwca 1917

Decyzja prezydenta Francji – Raymonda Poincare – o utworzeniu armii polskiej.

Grupa ochotników do Armii Polskiej we Francji (ze zbiorów Narodowego Archiwum Cyfrowego, sygn. 1-H-288)

Armia polska we Francji, lipiec 1918 r. Po lewej z czapką w górze - gen. Józef Haller (ze zbiorów Narodowego Archiwum Cyfrowego, sygn. 1-H-260)

(ze zbiorów Narodowego Archiwum Cyfrowego, sygn. 1-H-262-1)

(ze zbiorów Narodowego Archiwum Cyfrowego, sygn. 1-H-262-2)

Kupuj świetne e-booki historyczne i wspieraj ulubiony portal!

Regularnie do sklepu Histmaga trafiają nowe, ciekawe e-booki. Dochód z ich sprzedaży wspiera działalność pierwszego polskiego portalu historycznego. Po to, by zawsze był ktoś, kto mówi, jak było!

Sprawdź dostępne tytuły pod adresem: https://sklep.histmag.org/

Lipiec 1917

Wobec niejasnej polityki cesarzy względem Polski, Piłsudski odmawia dalszej współpracy z Tymczasową Radą Stanu. Nawołuje również żołnierzy z Legionów, aby nie składali przysięgi na wierność cesarzom i nie wstępowali do nowoutworzonych Polskich Sił Zbrojnych. W konsekwencji duża część żołnierzy służących do tej pory u boku państw centralnych została aresztowana o osadzona w obozach w Beniaminowie i Szczypiornie. Józef Piłsudski trafił zaś do twierdzy w Magdeburgu. Kontynuatorami myśli Józefa Piłsudskiego na ziemiach polskich byli członkowie utajnionej POW.

Legioniści internowani w obozie w Szczypiornie (ze zbiorów Narodowego Archiwum Cyfrowego, sygn. 1-H-225-20)

(ze zbiorów Narodowego Archiwum Cyfrowego, sygn. 1-H-225-19)

(ze zbiorów Narodowego Archiwum Cyfrowego, sygn. 1-H-225-18)

(ze zbiorów Narodowego Archiwum Cyfrowego, sygn. 1-H-225-15)

(ze zbiorów Narodowego Archiwum Cyfrowego, sygn. 1-H-225-25)

(ze zbiorów Narodowego Archiwum Cyfrowego, sygn. 1-H-225-24)

(ze zbiorów Narodowego Archiwum Cyfrowego, sygn. 1-H-225-23)

(ze zbiorów Narodowego Archiwum Cyfrowego, sygn. 1-H-225-21)

15 sierpnia 1917

W Lozannie powstał Komitet Narodowy Polski na czele z Dmowskim, który jednoczył wszystkie organizacje polonijne funkcjonujące na Zachodzie. W kolejnych miesiącach uznawany był za kolejne rządu państw Ententy za oficjalne przedstawicielstwo Państwa Polskiego. Przekazano mu również odpowiedzialność za formowanie polskich sił wojskowych na terenie Francji.

12 września 1917

Niemcy powołują na terenie Królestwa Polskiego, Radę Regencyjną, która od tego momentu sprawować miała formalnie tymczasową władzę na tym terenie do czasu objęcia jej przez monarchę. W jej skład wszedł m.in. arcybiskup warszawski Aleksander Kakowski.

15 grudnia 1917

Bolszewicy, po zdobyciu w wyniku rewolucji październikowej władzy w Rosji, wydają Deklarację Praw Narodów Rosji, w którym przyznają oni prawa do samookreślania się i utworzenia samodzielnego państwa, wszystkim narodom zamieszkującym tereny Rosji, w tym Polakom.

5 stycznia 1918

Premier Wielkiej Brytanii David Lloyd George oświadczył, że niepodległa Polska jest koniecznym warunkiem spokoju w Europie.

8 stycznia 1918

Prezydent USA – Woodrow Wilson – w orędziu noworocznym stwierdził, iż powinno być stworzone niepodległe Państwo Polskie z bezpiecznym dostępem do morza, które winno obejmować ziemię zamieszkane przez ludność bezsprzecznie polską.

luty 1918

W zaborze pruskim powstaje Polska Organizacja Wojskowa.

3 mara 1918

W Brześciu nad Bugiem Niemcy, Austro-Węgry i Rosja podpisują traktat pokojowy na mocy którego wszystkie ziemie polskie trafiają do strefy wpływów niemieckich. Kwestia polska jest tam uznana za kwestię wewnątrzniemiecką. Chełmszczyzna przyznana zostaje nowotworzonej państwowości ukraińskiej. Na znak protestu ostatnie oddziały polskie służące po stronie Niemiec i Austro-Węgier wymawiają służbę. Część z żołnierzy próbuje przedostać się na Zachód.

Żołnierze Polskiego Korpusu Posiłkowego (dawna II Brygada Legionów) pod Rarańczą w czasie przejścia na rosyjską stronę frontu w proteście przeciwko traktatowi brzeskiemu, luty 1918 r. (ze zbiorów Narodowego Archiwum Cyfrowego, sygn. 1-H-227-1)

(ze zbiorów Narodowego Archiwum Cyfrowego, sygn. 1-H-227-2)

Żołnierze II Brygady Legionów, którym nie udało się przejść na stronę rosyjską, internowani na Węgrzech (ze zbiorów Narodowego Archiwum Cyfrowego, sygn. 1-H-228)

(ze zbiorów Narodowego Archiwum Cyfrowego, sygn. 1-H-229)

Polecamy e-book Michała Przeperskiego „Gorące lata trzydzieste. Wydarzenia, które wstrząsnęły Rzeczpospolitą”:

Książkę można też kupić jako audiobook, w tej samej cenie. Przejdź do możliwości zakupu audiobooka!

3 czerwca 1918

Państwa Ententy ponownie opowiadają się za pełną niepodległością Państwa Polskiego.

lipiec 1918

W Wielkopolsce powstaje, związany z Komitetem Narodowym Polskim, Centralny Komitet Obywatelski.

7 października 1918

Wobec słabnącej pozycji Niemiec w wojnie z Ententą, Rada Regencyjna wydała manifest proklamujący odbudowę Państwa Polskiego na podstawie 13. punktu orędzia Wilsona.

16 października 1918

Cesarz austriacki Karol I, proklamuje przekształcenie Austro-Węgier w związek niezależnych państw. W Niemczech coraz mocniejsze są nastroje rewolucyjne. W państwach centralnych chaos jest coraz mocniejszy.

19 października 1918

Powołana zostaje do życia polska Rada Narodowa Śląska Cieszyńskiego.

28 października 1918

W Krakowie powstaje Polska Komisja Likwidacyjna na czele z Wincentym Witosem. Rozpoczyna się rozbrajanie załóg austriackich i przejmowanie władzy przez administrację polską na terenie Galicji.

Pierwsza warta polska na odwachu krakowskim po przejęciu kontroli nad miastem przez Polską Komisję Likwidacyjną, 31 października 1918 r. (ze zbiorów Narodowego Archiwum Cyfrowego, sygn. 1-H-308-3)

(ze zbiorów Narodowego Archiwum Cyfrowego, sygn. 1-H-308-4)

(ze zbiorów Narodowego Archiwum Cyfrowego, sygn. 1-H-308-2)

(ze zbiorów Narodowego Archiwum Cyfrowego, sygn. 1-H-308-1)

Strzelec z 1 batalionu Akademickiego w Krakowie (ze zbiorów Narodowego Archiwum Cyfrowego, sygn. 1-H-308a)

Pierwsze dowództwo polskie w Wieliczce (ze zbiorów Narodowego Archiwum Cyfrowego, sygn. 1-H-310)

1 listopada 1918

We Lwowie zaczynają się walki pomiędzy Polakami a Ukraińcami.

Walki polsko-ukraińskie o Lwów (ze zbiorów Narodowego Archiwum Cyfrowego, sygn. 1-H-356-5)

(ze zbiorów Narodowego Archiwum Cyfrowego, sygn. 1-H-356-1)

(ze zbiorów Narodowego Archiwum Cyfrowego, sygn. 1-H-356-10)

(ze zbiorów Narodowego Archiwum Cyfrowego, sygn. 1-H-356-2)

(ze zbiorów Narodowego Archiwum Cyfrowego, sygn. 1-H-356-3)

(ze zbiorów Narodowego Archiwum Cyfrowego, sygn. 1-H-356-4)

Kolumna jeńców ukraińskich (ze zbiorów Narodowego Archiwum Cyfrowego, sygn. 1-H-356-6)

Mogiły poległych (ze zbiorów Narodowego Archiwum Cyfrowego, sygn. 1-H-356-8)

Mogiły poległych (ze zbiorów Narodowego Archiwum Cyfrowego, sygn. 1-H-356-9)

Żołnierze krakowskiej Legii Akademickiej na postoju w czasie walk polsko-ukraińskich, grudzień 1918 (ze zbiorów Narodowego Archiwum Cyfrowego, sygn. 1-H-359-1)

(ze zbiorów Narodowego Archiwum Cyfrowego, sygn. 1-H-359-2)

Polecamy e-book Izabeli Śliwińskiej-Słomskiej – „Trylogia Sienkiewicza. Historia prawdziwa”

Książka dostępna również jako audiobook!

7 listopada 1918

W Lublinie lewica niepodległościowa i ludowcy powołują Tymczasowy Rząd Ludowy Republiki Polskiej z Ignacym Daszyńskim na czele.

9 listopada 1918

Na terenach okupowanych przez Niemców rozpoczyna się ich rozbrajanie.

Rozbrajanie Niemców w Warszawie (ze zbiorów Narodowego Archiwum Cyfrowego, sygn. 1-H-312-2)

(ze zbiorów Narodowego Archiwum Cyfrowego, sygn. 1-H-312-1)

Rozbrojeni Polacy z wojska niemieckiego (ze zbiorów Narodowego Archiwum Cyfrowego, sygn. 1-H-313)

10 listopada 1918

Józef Piłsudski wraca z Magdeburga.

W Wielkopolsce powstaje Naczelna Rada Ludowa.

11 listopada 1918

Rada Regencyjna oddaje Piłsudskiemu władzę nad tworzącym się wojskiem. Na froncie zachodnim podpisano zawieszenie broni.

14 listopada 1918

Rada Regencyjna przekazuje Józefowi Piłsudskiemu pełnię władzy cywilnej. Ten korzystając z nowych uprawnień - i opierając się na poparciu lewicy – tworzy rząd Jędrzeja Moraczewskiego (17 listopada).

16 listopada 1918

Do państw zachodnich wysłana zostaje oficjalna notyfikacja ogłaszająca powstanie Państwa Polskiego.

22 listopada 1918

Dekretem o władzy reprezentacyjnej Republiki Polskiej, Józef Piłsudski nadaje sobie tytuł Tymczasowego Naczelnika Państwa oraz szereg uprawnień.

28 listopada 1918

Rozpisane zostały wybory do Sejmu Ustawodawczego.

grudzień 1918

Polska Komisja Likwidacyjna podporządkowuje się rządowi Jędrzeja Moraczewskiego.

27 grudnia 1918

W Wielkopolsce wybucha powstanie przeciwko władzy niemieckiej.

Żołnierze niemieccy pod Zamkiem Cesarskim w Poznaniu, listopad 1918 r. (ze zbiorów Narodowego Archiwum Cyfrowego, sygn. 1-H-40)

Wizyta Ignacego Jana Paderewskiego w Poznaniu, 27 grudnia 1918. Wydarzenie to było impulsem do wybuchu powstania wielkopolskiego (ze zbiorów Narodowego Archiwum Cyfrowego, sygn. 1-H-319-1)

(ze zbiorów Narodowego Archiwum Cyfrowego, sygn. 1-H-319-2)

(ze zbiorów Narodowego Archiwum Cyfrowego, sygn. 1-H-319-3)

Uroczystość zaprzysiężenia wojsk powstańczych i wręczenie sztandaru 1 Dywizji Strzelców Wielkopolskich, 26 stycznia 1919 r. (ze zbiorów Narodowego Archiwum Cyfrowego, sygn. 1-H-335-1)

(ze zbiorów Narodowego Archiwum Cyfrowego, sygn. 1-H-335-2)

(ze zbiorów Narodowego Archiwum Cyfrowego, sygn. 1-H-335-4)

(ze zbiorów Narodowego Archiwum Cyfrowego, sygn. 1-H-335-5)

(ze zbiorów Narodowego Archiwum Cyfrowego, sygn. 1-H-335-6)

Gen. Józef Dowbór-Muśnicki (ze zbiorów Narodowego Archiwum Cyfrowego, sygn. 1-H-335-3)

16 stycznia 1919

Powołany zostaje rząd Ignacego Paderewskiego popierany przez szerokie spektrum polskiej sceny politycznej. Rząd uznany zostaje również przez Komitet Narodowy Polski, a za nim przez państwa zachodnie. W opinii międzynarodowej Polska zaczyna istnieć.

Józef Piłsudski przemawia na otwarciu Sejmu Ustawodawczego w Warszawie, 10 lutego 1919 r. (ze zbiorów Narodowego Archiwum Cyfrowego, sygn. 1-A-771)

Dziękujemy, że z nami jesteś! Chcesz, aby Histmag rozwijał się, wyglądał lepiej i dostarczał więcej ciekawych treści? Możesz nam w tym pomóc! Kliknij tu i dowiedz się, jak to zrobić!

Zobacz też:

• 95 lat temu Niemcy i Austro-Węgry obiecały wskrzesić Polskę;
• W cieniu dwóch postaci... Dyskusja pt. „Wizje niepodległości: Roman Dmowski kontra Józef Piłsudski”;
• Michał Sokolnicki i fenomen odzyskania niepodległości
• Moralizatorstwo w starym, krakowskim wydaniu, czyli Michał Bobrzyński a spory niepodległościowe;
• Spór o mit założycielski Drugiej Rzeczypospolitej, czyli dlaczego świętujemy 11 listopada?;
• Tradycja piłsudczykowska w micie genezy IV RP (cz. 1, cz. 2).